“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là những thuật ngữ được nhắc đến nhiều trong thời gian gần đây, gắn liền với những biểu hiện suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên.

“Tự diễn biến” được hiểu là sự suy thoái, biến chất về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, biểu hiện ở cả trong nhận thức chính trị, đạo đức lối sống, tư tưởng, niềm tin và ý chí quyết tâm hành động với các biểu hiện cụ thể suy giảm về nhận thức, về tư tưởng chính trị, ngày càng xa rời mục tiêu, xa rời lý tưởng chiến đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, xa rời chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, suy giảm niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước.

“Tự chuyển hóa” là sự biến đổi về lập trường, quan điểm, tư tưởng, thái độ, hành vi, lối sống của cán bộ, đảng viên theo hướng đối lập với trạng thái ban đầu, tức là tự từ bỏ vị trí, chỗ đứng của mình là một người cách mạng, người đảng viên cộng sản để trở thành kẻ đồng lõa với kẻ xấu trong xã hội. Sự chuyển hóa này làm cho họ đánh mất phẩm chất, nhân cách, đánh mất bản lĩnh và ý thức chính trị, dần dần làm cho Đảng mất đi sức chiến đấu.

Nhận rõ tính chất nguy hiểm của yếu tố “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, trong nhiều năm qua, Đảng ta từng cảnh báo về tình trạng này, nhưng lần đầu tiên được khẳng định trong Văn kiện Đại hội lần thứ XI của Đảng khi đề cập đến những hạn chế trong công tác xây dựng Đảng đó là: “Trong nội bộ, những biểu hiện xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có những diễn biến phức tạp”[1]. Đặc biệt, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 4 (khóa XII) đã ra Nghị quyết về “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy  thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”, trong đó đã chỉ ra 9 biểu hiện về “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” để mỗi cán bộ, đảng viên tự soi rọi vào bản thân. Điều đó thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng đối với thứ “giặc nội xâm” này để góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Đến Đại hội XIII, Đảng đã khẳng định phải: “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”[2].

Trên cơ sở kế thừa quan điểm của Đại hội XII về việc tập trung xây dựng Đảng về đạo đức và những kết quả của công tác xây dựng Đảng về đạo đức đối với việc đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”’, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, khi đề cập các nhiệm vụ, giải pháp xây dựng Đảng về đạo đức, cùng với việc tiếp tục khẳng định việc phải nêu cao tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên, Đại hội đã nhấn mạnh một số nhiệm vụ giải pháp mới đó là: Coi trọng nêu gương; coi trọng giáo dục đạo đức cách mạng; coi trọng đấu tranh phê phán, biểu dương những tấm gương sáng về đạo đức.

Như vậy có thể thấy rằng, kể từ Đại XI đến Đại hội XIII, việc đấu tranh, ngăn chặn đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong giữ nội bộ luôn được Đảng xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của công tác xây dựng Đảng đòi hỏi mọi cán bộ, đảng viên phải quán triệt và thực hiện nghiêm túc.

Bởi “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên sẽ có ảnh hưởng rất lớn tới vai trò của cán bộ, đảng viên và vai trò lãnh đạo của Đảng; vai trò và sự quản lý, điều hành của bộ máy Nhà nước, của chính quyền các cấp và đối với sự tồn vong của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Thực tế trong những năm qua cho thấy, bên cạnh mặt tích cực là chủ yếu thì công tác tổ chức, cán bộ và quản lý cán bộ, đảng viên còn yếu kém. Nhiều cán bộ, đảng viên trong đó có một bộ phận người đứng đầu cơ quan, đơn vị chưa thể hiện được tính tiên phong, gương mẫu. Tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi mang tính hình thức, vẫn còn tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm. Tình trạng quan liêu, cửa quyền, tham nhũng lãng phí, tiêu cực vẫn còn xảy ra, trong đó tập trung vào số đảng viên có chức vụ, quyền hạn trong bộ máy Nhà nước. Nhiều tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên yếu kém, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, không trong sạch, vững mạnh dẫn đến hành vi tham nhũng, tiêu cực. Trong giai đoạn vừa qua, ở nước ta đã xảy ra một số vụ tham nhũng lớn, phức tạp, có sự cấu kết của nhiều doanh nghiệp và một số cán bộ Nhà nước thoái hóa, biến chất. Những hệ lụy từ những hành vi tham nhũng, tiêu cực đã tác động xấu đối với nhiều lĩnh vực cả về chính trị, kinh tế, xã hội, kỷ cương, kỷ luật. Điều đó đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của Đảng, làm suy giảm niềm tin của quần chúng nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ, tạo cơ hội cho kẻ thù lợi dụng chống phá, đe dọa đến sự tồn vong của chế độ.

Những biểu hiện trên cho thấy tính chất hết sức phức tạp và đặc biệt nguy hiểm của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Nó không chỉ liên quan đến bản chất của người cán bộ, đảng viên, mà quan trọng hơn là nó liên quan trực tiếp đến sự tồn vong của Đảng và chế độ, nó trực tiếp “làm tan rã Đảng ta, chế độ ta từ gốc, từ bên trong”. Lênin đã từng nói “Một cuộc cách mạng chỉ có giá trị khi nó biết tự bảo vệ”. Do đó, để phòng, chống những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên hiện nay, cần phải thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, tăng cường công tác giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, nâng cao trình độ lý luận và bản lĩnh chính trị của đội ngũ cán bộ, đảng viên

Đại hội XIII của Đảng xác định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng theo hướng chủ động, thiết thực, kịp thời và hiệu quả; nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục, tính thuyết phục trong tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nắm chắc, dự báo đúng, định hướng chính xác, xử lý đúng đắn, kịp thời các vấn đề tư tưởng trong Đảng, trong xã hội. Chú trọng nắm bắt, định hướng dư luận xã hội, bảo đảm thống nhất tư tưởng trong Đảng, đồng thuận cao trong xã hội”[3]. Đồng thời, cần tăng cường việc rèn luyện, giáo dục đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên, quần chúng gắn chặt với xây dựng và thực hành đạo đức trong Đảng, nhất là phòng, chống, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Cấp ủy, tổ chức đảng cần triển khai sâu rộng, hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về xây dựng Đảng, Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; đồng thời, coi trọng sự tự học, xem đó như một nhu cầu văn hóa, cần sự bền bỉ, lâu dài, tự nguyện, tự giác của mỗi cán bộ, đảng viên.

Hai là, đổi mới nội dung, hình thức để nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ.

Trước hết, cần thực hiện nghiêm các nguyên tắc sinh hoạt trong Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ; duy trì nền nếp và chuẩn bị chu đáo nội dung sinh hoạt. Việc tự phê bình và phê bình phải dựa trên tinh thần xây dựng tập thể và có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau; khắc phục tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm; dám đấu tranh, bảo vệ cho cái đúng.

Đổi mới nội dung, hình thức, nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ là giải pháp quan trọng để ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên hiện nay. Bên cạnh thực hiện nghiêm nguyên tắc sinh hoạt Đảng thì cần thực hiện đúng quy chế làm việc của cấp ủy, ủy ban kiểm tra và quy chế lãnh đạo các mặt công tác trọng yếu; kiên quyết khắc phục các biểu hiện dân chủ hình thức, độc đoán chuyên quyền, cá nhân chủ nghĩa, lấy danh nghĩa tập thể để trục lợi hoặc tranh công, đổ lỗi... Nêu cao tinh thần tự giác và chủ động của cấp ủy viên cũng như từng đảng viên. Trong sinh hoạt, tập trung lãnh đạo, giải quyết những vấn đề thiết thực, cụ thể, trọng tâm, trọng điểm; xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị trọng tâm, giải quyết những vấn đề nổi cộm, bức xúc, khắc phục khâu yếu kém của cơ quan, đơn vị và nguyện vọng chính đáng của quần chúng, cán bộ, đảng viên.

Ba là, đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ, tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.

Đảng ta xác định: Công tác cán bộ là “then chốt của then chốt”. Mọi việc trong bộ máy Đảng, chính quyền, đoàn thể tốt hay không tốt đều từ cán bộ mà ra. Do vậy, cần thực hiện nghiêm quy trình, quy định của Đảng về công tác cán bộ; có cơ chế kiểm soát quyền lực, khắc phục và ngăn chặn sự lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực; xử lý và thay thế kịp thời những cán bộ lãnh đạo, quản lý yếu về năng lực, giảm sút uy tín, trì trệ; sử dụng cán bộ đúng việc, đúng chỗ để phát huy điểm mạnh và hạn chế nhược điểm; đồng thời bảo đảm tính kế thừa và phát triển, chống cục bộ, bè phái trong công tác cán bộ.

Hiện nay, thế lực thù địch đang ráo riết thực hiện “diễn biến hòa bình” chống phá quyết liệt trên lĩnh vực tư tưởng, chính trị, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên. Chúng tuyên truyền, xuyên tạc, vu cáo, bịa đặt, phủ nhận thành quả của cách mạng Việt Nam; hạ thấp vai trò lãnh đạo của Đảng, Nhà nước ta; kích động, chia rẽ làm cho một bộ phận cán bộ, đảng viên dao động, mất niềm tin, phai nhạt lý tưởng cách mạng, thậm chí là “tự chuyển hóa”. Do đó, cấp ủy, tổ chức đảng cần quán triệt, thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị.

Đồng thời, cấp ủy, chi bộ cần chủ động theo dõi, nắm bắt tư tưởng, dự báo tình hình, lãnh, chỉ đạo và phát huy vai trò gương mẫu của đảng viên để kịp thời phát hiện, đấu tranh làm thất bại hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, nhất là trên không gian mạng. Chủ động đấu tranh vạch trần bản chất phản động, phản khoa học, luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch; lên án nhận thức, hành vi sai trái, tiêu cực, lạc hậu, không để cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Bốn là, nâng cao đạo đức cách mạng, trình độ chính trị và phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên.

Muốn giữ vững vai trò lãnh đạo cách mạng, đòi hỏi tổ chức đảng phải không ngừng nâng cao năng lực, sức chiến đấu của chính mình. Do đó, đội ngũ cán bộ, đảng viên phải không ngừng nâng cao đạo đức cách mạng, sự hiểu biết, trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Mỗi cán bộ, đảng viên phải luôn “cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư”. Mặt khác, cấp ủy, tổ chức đảng cần thường xuyên quan tâm công tác bồi dưỡng, đào tạo, tập huấn về nội dung xây dựng Đảng, nhất là về tư tưởng, chính trị, đạo đức; tạo điều kiện thuận lợi để cán bộ, đảng viên học tập, rèn luyện qua hoạt động thực tiễn; đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền bằng nhiều hình thức phù hợp nhằm chuyển tải nội dung lý luận cần thiết đến mỗi người.

Tiếp tục quán triệt, cụ thể hóa tiêu chí phấn đấu của cán bộ, đảng viên theo nội dung, yêu cầu Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII và Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” gắn với Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị; coi trọng việc phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Mặt khác, cần phát huy cao độ vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong việc tự giác rèn luyện, tìm tòi, học tập để nâng cao trình độ mọi mặt cho bản thân mình.

Năm là, làm tốt công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật Đảng.

Cấp ủy, Ủy ban kiểm tra các cấp cần xây dựng chương trình, kế hoạch, chuẩn hóa đội ngũ làm công tác kiểm tra, giám sát; đồng thời, cần xác định đúng trọng tâm, trọng điểm nội dung kiểm tra, giám sát, trong đó cần xem kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật Đảng về tư tưởng chính trị, phẩm chất, đạo đức, lối sống, năng lực công tác là nội dung rất quan trọng; cần được tiến hành nghiêm túc, chặt chẽ, đúng quy trình, quy định. Mặt khác, cần phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, tổ chức trong hoạt động kiểm tra, giám sát, nhất là vai trò của cấp ủy, cơ quan, đơn vị, ủy ban kiểm tra, tổ chức đảng và quần chúng đối với cán bộ, đảng viên; xử lý công minh, chính xác và kịp thời những trường hợp vi phạm.

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở, căn dặn: “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”. Vì vậy, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên là giải pháp hàng đầu để xây dựng tổ chức đảng có đủ năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, góp phần xây dựng Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, đất nước phồn vinh, hạnh phúc./.

ThS. Đặng Ngọc Bích

Giảng viên khoa Xây dựng Đảng