Yên Bái là một tỉnh miền núi phía Tây Bắc với nhiều sản phẩm nông nghiệp, nông thôn phong phú, đa dạng. Trong những năm qua, Yên Bái đã, đang đẩy mạnh thực hiện Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) và coi đây là mục tiêu có tính chiến lược, lâu dài nhằm thúc đẩy phát triển sản xuất hàng hoá gắn với tiêu thụ theo chuỗi giá trị, góp phần phát triển kinh tế khu vực nông thôn.

OCOP – Chìa khóa nâng tầm giá trị nông sản và đời sống nông dân

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP - One Commune One Product) là một chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát triển nội sinh và gia tăng giá trị, là giải pháp, nhiệm vụ trong triển khai thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 49/QĐ-TTg ngày 15 tháng 4 năm 2013. Trọng tâm của chương trình OCOP là phát triển sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ có lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị, do các thành phần kinh tế tư nhân (doanh nghiệp, hộ sản xuất) và kinh tế tập thể thực hiện. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, ban hành khung pháp lý và chính sách để thực hiện; định hướng quy hoạch các vùng sản xuất hàng hóa, dịch vụ; quản lý và giám sát tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm; hỗ trợ các khâu: Đào tạo, tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, tín dụng.

Tại tỉnh Yên Bái, chương trình OCOP được triển khai tích cực và nhận được sự quan tâm của chính quyền địa phương cũng như người dân. Tỉnh đã ban hành nhiều văn bản quan trọng để cụ thể hóa và triển khai chương trình trên địa bàn theo từng giai đoạn cụ thể. Hiện tại, Chương trình đang được triển khai theo Quyết định số 163/QĐ-UBND ngày 21/09/2022 của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh Yên Bái về việc phê duyệt Đề án “Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tỉnh Yên Bái giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030” và Quyết định số 801/QĐ-UBND ngày 21/09/2022 của Uỷ ban nhân dân tỉnh Yên Bái về việc Điều chỉnh, bổ sung một số nội dung tại Quyết định số 163/QĐ-UBND ngày 21/09/2022 của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh Yên Bái về việc phê duyệt Đề án “Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tỉnh Yên Bái giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030”. Ngoài ra, còn có các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ, quy chế đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP quy định chi tiết về quy trình, tiêu chí đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình triển khai. Thông qua các văn bản này, tỉnh Yên Bái đã xây dựng khung pháp lý và định hướng rõ ràng cho việc triển khai chương trình OCOP, tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể sản xuất, kinh doanh phát triển sản phẩm đặc trưng của địa phương.

Đến hết tháng 12/2024, theo thống kê của Sở Nông nghiệp và môi trường tỉnh Yên Bái, tỉnh có 282 sản phẩm OCOP đạt chứng nhận cấp tỉnh, trong đó, hạng 4 sao được trao cho 29 sản phẩm; hạng 3 sao được trao cho 253 sản phẩm. Thống kê theo đơn vị hành chính cấp huyện thì huyện có số lượng sản phẩm OCOP nhiều nhất là huyện Trấn Yên với 50 sản phẩm, tiếp theo là huyện Văn Yên với 47 sản phẩm, huyện Yên Bình với 42 sản phẩm; huyện Văn Chấn với 33 sản phẩm; thành phố Yên Bái: 30 sản phẩm; huyện Lục Yên với 25 sản phẩm; thị xã Nghĩa Lộ với 21 sản phẩm; huyện Mù Cang Chải với 13 sản phẩm; thấp nhất là huyện Trạm Tấu với 10 sản phẩm. OCOP giúp Yên Bái xác định rõ những sản phẩm có lợi thế cạnh tranh, dựa trên yếu tố đặc trưng về thổ nhưỡng, khí hậu, giống cây trồng, vật nuôi và cả những giá trị văn hóa truyền thống. Các sản phẩm đặc trưng như chè Shan tuyết Tà Xùa, gạo Mường Lò, mật ong rừng nguyên chất, các sản phẩm từ quế có giá trị cao, miến đao,... đã được đầu tư, nâng cao chất lượng, mẫu mã và xây dựng thương hiệu. Việc này không chỉ giúp gia tăng giá trị cho các sản phẩm truyền thống mà còn mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, cả trong và ngoài tỉnh. Từ đó, giúp tăng thu nhập và cải thiện mức sống của người dân nông thôn Yên Bái.

Giải pháp tiếp tục nâng cao chất lượng, khả năng cạnh tranh của các sản phẩm OCOP ở tỉnh Yên Bái

Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ, chương trình OCOP tại Yên Bái vẫn đối mặt với một số hạn chế cần được giải quyết để phát triển bền vững hơn:

Một là, chất lượng sản phẩm chưa đồng đều. Mặc dù có nhiều sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP, nhưng chất lượng giữa các sản phẩm và giữa các chủ thể vẫn còn sự khác biệt.

Hai là, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ. Phần lớn các chủ thể OCOP có quy mô sản xuất còn nhỏ, chưa đáp ứng được nhu cầu thị trường lớn.

Ba là, khả năng tiếp cận thị trường còn hạn chế. Việc tiếp cận thị trường, đặc biệt là thị trường lớn, vẫn còn gặp nhiều khó khăn do hạn chế về kênh phân phối, năng lực marketing và xây dựng thương hiệu.

Bốn là, nguồn lực đầu tư còn hạn chế. Việc đầu tư về vốn, công nghệ, nhân lực cho phát triển sản phẩm OCOP còn gặp nhiều khó khăn.

Năm là, công tác quản lý, hỗ trợ chưa thực sự đồng bộ. Việc triển khai các chính sách hỗ trợ, công tác quản lý, giám sát chất lượng sản phẩm đôi khi chưa được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả.

Sáu là, thiếu sự đổi mới sáng tạo trong sản phẩm. Một số sản phẩm OCOP chưa có sự đổi mới về mẫu mã, bao bì, chưa đáp ứng được thị hiếu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Để nâng cao chất lượng, khả năng cạnh tranh của các sản phẩm OCOP trong thời gian tới, tỉnh Yên Bái cần tiếp tục tập trung vào một số giải pháp trọng tâm:

Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức: tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền về ý nghĩa, lợi ích của chương trình OCOP đến các cấp, các ngành và người dân, đặc biệt là các chủ thể sản xuất kinh doanh.

Thứ hai, nâng cao chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm: hỗ trợ các chủ thể OCOP nâng cao chất lượng sản phẩm thông qua tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể OCOP tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi, hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và chế biến. Khuyến khích các chủ thể OCOP nghiên cứu, phát triển các sản phẩm mới có tiềm năng, đáp ứng nhu cầu thị trường và phù hợp với lợi thế của địa phương. Chú trọng phát triển các sản phẩm OCOP gắn với du lịch, tạo ra những trải nghiệm độc đáo cho du khách.

Thứ ba, hỗ trợ xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm: xây dựng thương hiệu mạnh cho các sản phẩm OCOP của tỉnh, tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá trên các kênh truyền thông, tham gia các hội chợ triển lãm trong và ngoài tỉnh.

Thứ tư, nâng cao năng lực cho các chủ thể OCOP: tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo về kỹ năng quản lý, sản xuất, kinh doanh, marketing, xây dựng thương hiệu cho các chủ thể OCOP.

Thứ năm, phát triển hệ thống phân phối và tiêu thụ: xây dựng và phát triển các kênh phân phối hiện đại, kết nối với các hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi, sàn thương mại điện tử để mở rộng thị trường tiêu thụ.

Thứ sáu, tăng cường liên kết chuỗi giá trị: khuyến khích và hỗ trợ các chủ thể OCOP liên kết với nhau, hình thành các chuỗi giá trị sản phẩm bền vững, từ sản xuất đến tiêu thụ.

Thứ bảy, tăng cường công tác quản lý và giám sát: nâng cao hiệu quả công tác quản lý, giám sát chất lượng sản phẩm OCOP, đảm bảo các sản phẩm đạt tiêu chuẩn và giữ vững uy tín thương hiệu.

Có thể khẳng định, Chương trình OCOP tại Yên Bái đã và đang là một chính sách, hướng đi hợp lý trong phát triển kinh tế nông thôn. Với sự quyết tâm của chính quyền, sự đồng lòng của người dân và những giải pháp thiết thực, OCOP Yên Bái hứa hẹn sẽ tiếp tục gặt hái được nhiều thành công hơn nữa, góp phần xây dựng Yên Bái ngày càng giàu đẹp, văn minh và đáng sống.

Th.S Lương Thị Hải Yến

GV Khoa Lý luận cơ sở