Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến việc rèn luyện đội ngũ cán bộ cách mạng liêm chính, chí công vô tư. Người sớm nhận rõ được mối nguy hại của các “bệnh” dễ mắc phải của những cán bộ có chức, có quyền là quan liêu, tham ô, tham nhũng, lãng phí. Người vạch rõ nguồn gốc, bản chất, các hình thức biểu hiện, các phương pháp phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu và coi tham ô, lãng phí và quan liêu là kẻ thù hết sức nguy hiểm. Người nói: “tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu là kẻ thù của nhân dân, của bộ đội và của Chính phủ, kẻ thù khá nguy hiểm vì nó không mang gươm, mang súng, mà nó nằm trong các tổ chức của ta, để làm hỏng công việc của ta”[1].

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Tham ô là hành động xấu xa nhất, tội lỗi, đê tiện nhất trong xã hội. Tham ô là trộm cắp của công, chiếm của công làm của tư. Nó làm hại đến sự nghiệp xây dựng nước nhà; hại đến công việc cải thiện đời sống của nhân dân; hại đến đạo đức cách mạng của người cán bộ và công nhân”[2]. Người còn chỉ ra biểu hiện đặc trưng điển hình của tệ tham ô: Đối với cán bộ là ăn cắp của công làm của tư, đục khoét của nhân dân, ăn bớt của bộ đội, tiêu ít mà khai nhiều, lợi dụng của chung của Chính phủ để làm quỹ riêng cho địa phương mình, đơn vị mình; đối với nhân dân là ăn cắp của công, khai gian, lậu thuế...

Về căn bệnh lãng phí, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Lãng phí tuy khác với tham ô ở chỗ người gây ra lãng phí không trực tiếp trộm cắp của công làm của riêng. Nhưng kết quả thì làm tổn hại rất nghiêm trọng cho Nhà nước, cho nhân dân. Lãng phí có nhiều nguyên nhân. Hoặc vì lập kế hoạch không chu đáo. Hoặc vì trong khi thực hiện kế hoạch tính toán không cẩn thận. Hoặc vì bệnh hình thức xa xỉ, phô trương. Hoặc vì thiếu tinh thần bảo vệ của công. Nói tóm lại là vì thiếu ý thức trách nhiệm, thiếu ý thức quý trọng sức của, sức người của Nhà nước và của nhân dân”[3]. 

Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, bệnh tham ô, lãng phí và quan liêu có mối liên quan chặt chẽ với nhau; tham ô và lãng phí đều do bệnh quan liêu mà ra. Người nói: “Quan liêu là người cán bộ phụ trách nhưng xa rời thực tế, xa rời quần chúng. Đối với công việc thì không điều tra, nghiên cứu kỹ lưỡng. Chỉ đạo thì đại khái, chung chung. Không lắng nghe ý kiến của quần chúng, tác phong không dân chủ. Sợ phê bình và tự phê bình. Không giữ đúng nguyên tắc lãnh đạo tập thể, phân công phụ trách… Vì vậy, ở đâu có bệnh quan liêu thì ở đó có nạn tham ô, lãng phí”[4]. Do đó, Người kết luận bệnh quan liêu đã ấp ủ, dung túng, che chở cho nạn tham ô, lãng phí và là nguồn gốc sinh ra lãng phí, tham ô: “Kinh nghiệm chứng tỏ rằng: Ở đâu có bệnh quan liêu thì ở đó chắc chắn có tham ô, lãng phí; nơi nào bệnh quan liêu càng nặng thì nơi đó càng nhiều lãng phí, tham ô. Cho nên, muốn triệt để chống tham ô, lãng phí thì phải kiên quyết chống nguồn gốc của nó là bệnh quan liêu”[5]. 

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra, để chữa trị căn bệnh tham ô, lãng phí, quan liên cần những thang thuốc đặc trị, phải có tinh thần kiên quyết, kịp thời, “công khai và mạnh dạn gạt bỏ cho thật sạch những ung nhọt ấy thì thân thể càng mạnh khỏe thêm”[6]. Trong đó: “Chúng ta phải phát động tư tưởng của quần chúng làm cho quần chúng khinh ghét tệ tham ô, lãng phí, quan liêu;… không để cho tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp”[7]. Đồng thời, Người tin tưởng: “Với sự chỉ đạo chặt chẽ của Trung ương, với quyết tâm của cán bộ và sự hăng hái tham gia của quần chúng, cuộc vận động này nhất định sẽ có kết quả tốt”[8].

Để cuộc đấu tranh phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu đạt thắng lợi, Người đã chỉ ra nhiệm vụ của tổ chức đảng và mỗi cán bộ, đảng viên. Trong đó, đối với tổ chức đảng: Phải ra sức tăng cường giáo dục trong toàn Đảng về lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, về đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, về nhiệm vụ và đạo đức của người đảng viên. Phải thực hành tự phê bình và phê bình nghiêm chỉnh trong Đảng; hoan nghênh và khuyến khích quần chúng thật thà tự phê bình cán bộ, đảng viên. “Chế độ sinh hoạt chi bộ phải nghiêm túc”; “công tác kiểm tra của Đảng phải chặt chẽ”.

Đối với cán bộ, đảng viên: Phải đặt lợi ích của cách mạng, của Đảng, của nhân dân lên trên hết, trước hết. “Phải bồi dưỡng tư tưởng tập thể, tinh thần đoàn kết, tính tổ chức và tính kỷ luật”. “Phải sâu sát thực tế, gần gũi quần chúng, thật sự tôn trọng và phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân”. “Phải cố gắng học tập, rèn luyện nâng cao trình độ hiểu biết để làm tốt mọi nhiệm vụ”.

Có thể thấy, trong suốt quá trình lãnh đạo phong trào cách mạng Việt Nam, 24 năm đứng đầu Đảng, Nhà nước Việt Nam, Hồ Chí Minh đã công hiến cả cuộc đời mình cho cách mạng Việt Nam. Người dành nhiều tâm huyết để xây dựng một chính Đảng trong sạch, vững mạnh, một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, một Chính phủ liêm khiết, trong sạch. Người luôn trăn trở trong công tác phòng, chống tham ô, lãng phí và quan liêu trong cán bộ, đảng viên. Người đã để lại một kho tàng tri thức trong công tác này. Từ việc nêu rõ bản chất, nguyên nhân và tác hại của tệ nạn tham ô, lãng phí, quan liêu đến việc đề ra các phương hướng và các lực lượng tham gia phòng, chống tham ô, lãng phí và quan liêu. Những chỉ dẫn của Người về công tác này còn nguyên giá trị trong công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí và quan liêu hiện nay.

Trong quá trình hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh đã dày công xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên. Có thể nói, những tệ tham ô, lãng phí, quan liêu ở thời đại nào cũng có, nhưng có lẽ ở giai đoạn Hồ Chí Minh trực tiếp chỉ đạo cách mạng Việt Nam thì xảy ra ít nhất. Bởi lẽ, không những giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên trong sạch, liêm khiết mà chính Hồ Chí Minh là một tấm gương mẫu mực trong việc công tác phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu và thực hành tiết kiệm.

Nhận thức rõ thực trạng và những nguy cơ của tệ nạn tham ô, lãng phí, quan liêu, trên cơ sở thấm nhuần quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, trong thực tiễn lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quan tâm đến công tác phòng, chống tham ô, tham nhũng, lãng phí và quan liêu. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng ta xác định: “Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng, củng cố hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ, triệt để hơn, hiệu quả hơn.”[9]

Xác định rõ phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý của chính quyền địa phương, những năm qua, Yên Bái thường xuyên quán triệt, thực hiện nghiêm túc các kết luận, nghị quyết, chỉ thị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, Luật phòng chống tham nhũng năm 2018 và các văn bản chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh về công tác phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu.

Dưới sự chỉ đạo thường xuyên của Tỉnh ủy, những năm qua, các cấp, các ngành, các địa phương, đơn vị trong tỉnh đã tăng cường tổ chức thực hiện các cuộc kiểm tra, giám sát chuyên đề, nhất là việc tự kiểm tra, thanh tra trong nội bộ. Tổ chức quán triệt, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng chống tham nhũng đến cán bộ, công chức, viên chức, nhân dân bằng nhiều hình thức.

Tỉnh ủy thường xuyên quan tâm, chỉ đạo việc thực hiện công tác phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu gắn với việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị; Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII, XIII) và quy định chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ, công chức, viên chức theo Hướng dẫn số 07-HD/TU ngày 30/3/2017 của Tỉnh ủy Yên Bái; Quyết định 1212/QĐ-UBND ngày 11/7/2023 về việc ban hành Quy chế văn hoá công vụ trong các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh đến toàn thể cán bộ, công chức, viên chức và nhân dân tại cơ quan, đơn vị, địa phương mình. Qua đó, đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên; tạo chuyển biến về tu dưỡng, rèn luyện, nâng cao đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên và Nhân dân, khuyến khích tự tu dưỡng, rèn luyện, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, phòng, chống các biểu hiện "tự diễn biến”, "tự chuyển hóa". Đẩy mạnh thực hiện giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên theo Quy định số 124-QĐ/TW ngày 2/2/2018 của Bộ Chính trị về giám sát của mặt trận tổ quốc việt nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên; Chỉ thị số 24-CT/TW ngày 20/4/2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu các cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị; Quy định số 09-QĐ/TU ngày 30/6/2021 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, cán bộ thuộc diện Ban Thường vụ Tỉnh ủy quản lý…

Để công tác phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả, Tỉnh đã tăng cường chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương thực hiện nghiêm túc hoạt động giám sát, kiểm tra và tự kiểm tra trong nội bộ; yêu cầu người đứng đầu các cơ quan, đơn vị trực tiếp chỉ đạo và thực hiện các biện pháp phòng ngừa và chủ động phát hiện kịp thời các hành vi tham nhũng, cố ý làm trái trong nội bộ cơ quan, đơn vị do mình quản lý. Kết quả, 100% cơ quan, đơn vị đã xây dựng được quy tắc ứng xử, đạo đức nghề nghiệp và cam kết những điều "cần xây” và "cần chống” trong thực hiện và rèn luyện về đạo đức, tác phong, lối sống cho cán bộ, công chức, viên chức.

Thực hiện Kết luận Hội nghị Trung ương 5 (khóa XIII), tỉnh ủy Yên Bái ban hành Quyết định số 463-QĐ/TU ngày 27/6/2022 về việc thành lập Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tỉnh Yên Bái. Đến nay, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của tỉnh được Ban Chỉ đạo lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện quyết liệt và đồng bộ, toàn diện, bài bản, đi vào chiều sâu với quyết tâm chính trị cao, đạt nhiều kết quả quan trọng. Qua đó, góp phần tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của cả hệ thống chính trị và nhân dân các dân tộc trong tỉnh. Với quy định Trưởng ban Chỉ đạo là đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, các Phó Trưởng ban là thủ trưởng các cơ quan tổ chức, kiểm tra, nội chính, công an và thành viên là thủ trưởng các cơ quan  tuyên giáo, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, thanh tra, kiểm sát, tòa án, tư pháp... đã huy động được sức mạnh, quyết tâm của cả hệ thống chính trị, phát huy đầy đủ vai trò và trách nhiệm của các cơ quan có chức năng chống tham nhũng, tiêu cực và cơ quan phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực; tạo sự chuyển biến về nhận thức và hành động cho cấp ủy, chính quyền các cấp, người đứng đầu các địa phương, cơ quan, đơn vị trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; tạo được niềm tin cho cán bộ, đảng viên và nhân dân trong tỉnh đối với công tác này.

Có thể thấy rằng, tư tưởng Hồ Chí Minh về phòng, chống tham ô, lãng phí, quan liêu toát lên sự đề cao phẩm chất đạo đức cách mạng và sự tu dưỡng của cán bộ, đảng viên, nhân dân. Nếu cán bộ không kiểm soát được hành vi của mình, không gương mẫu đối với nhân dân nhất định sẽ sa ngã, rơi vào tham ô, lãng phí. Vì vậy, cuộc đấu tranh chống tham ô, lãng phí và quan liêu luôn phải gắn chặt với đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân. Bên cạnh tư cách, đạo đức trong sáng cần có năng lực trí tuệ cao, nhận thức và vận dụng đúng đắn những quy luật tự nhiên và xã hội vào hoạt động của mình. Đó là sự thống nhất giữa “đức” và “tài”, “hồng” và “chuyên”.

Nhìn lại di sản mà Hồ Chí Minh để lại, đặc biệt là những giá trị về đạo đức cách mạng: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; thái độ kiên quyết và nghiêm túc thực hành việc phòng, chống tham ô, lãng phí và quan liêu của Hồ Chí Minh, có thể nói rằng: Nếu thực hiện tốt các nội dung, phương pháp về phòng, chống tham ô, lãng phí và quan liêu mà Hồ Chí Minh đã chỉ dẫn sẽ góp phần rất quan trọng trong việc bảo vệ các giá trị đạo đức văn minh, bảo vệ và xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội.

Ths. Cao Thị Huệ

Phó trưởng Khoa Xây dựng Đảng