Tác phẩm kinh điển là những tác phẩm của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin, Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của phong trào công nhân khác viết để trình bày những quan điểm, tư tưởng của bản thân về các vấn đề khoa học triết học, kinh tế - chính trị học, chủ nghĩa cộng sản khoa học; những vấn đề về thế giới quan, phương pháp luận hay chống lại các quan điểm sai trái, phản khoa học đối lập với chủ nghĩa Mác-Lênin.

Việc nghiên cứu, tìm hiểu các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của phong trào công nhân khác là việc người nghiên cứu chọn cho mình mục đích, góc độ nghiên cứu nào đó thông qua việc đọc trực tiếp vào tác phẩm, không đọc qua các sản phẩm giới thiệu trung gian về tác phẩm. Độ ngắn, dài của các tác phẩm không đồng nhất với tính giá trị mà tác phẩm đem lại. Các tác phẩm ra đời cách đây khá lâu (từ vài chục năm cho đến gần 200 năm) và trong điều kiện lịch sử khác nhau, cho nên với cách tiếp cận trực tiếp vào tác phẩm cùng với quan điểm lịch sử cụ thể khi đánh giá hoàn cảnh ra đời cùng những nội dung mà tác phẩm đưa ra sẽ giúp cho giảng viên hiểu rõ hơn tính chân thực của tác phẩm. Mỗi lần nghiên cứu, sẽ nhận thức lại tác phẩm, làm rõ hơn những giá trị mà các nhà kinh điển đã đóng góp cho nhân loại, dân tộc; đồng thời, sẽ nhận thức rõ những nội dung của các nhà kinh điển đã trở nên lỗi thời, lạc hậu (do lịch sử đã vượt qua) hoặc những luận điểm nào của các ông sẽ được tiếp tục phát triển trong điều kiện mới. Do vậy, không được hiện đại hóa các khái niệm hay chủ quan trong suy diễn của bản thân khi đọc các tác phẩm này. Với mỗi tác phẩm được nghiên cứu, sẽ rút ra ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn mà tác phẩm đem lại ở thời điểm nó ra đời và thời điểm hiện nay (đối với thế giới và Việt Nam).

Đối với giảng viên nhất là giảng viên giảng dạy lý luận chính trị nói chung và giảng viên giảng dạy lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Yên Bái nói riêng thì việc nghiên cứu các tác phẩm kinh điển là quan trọng hàng đầu trong quá trình nghiên cứu và giảng dạy. Vì đây là đội ngũ tiếp tục thực hiện trọng trách tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với học viên; làm rõ hơn sức sống của chủ nghĩa Mác-Lênin, niềm tin vào con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam và góp phần đấu tranh chống lại những luận điệu phản động hòng bôi nhọ, xuyên tạc chủ nghĩa Mác-Lênin.

Trong công tác giảng dạy Lý luận chính trị ở Trường Chính trị tỉnh Yên Bái, nghiên cứu tác phẩm kinh điển là nhiệm vụ vừa mang tính tự thân, vừa mang tính bắt buộc nhằm giúp người dạy và người học tiếp cận hệ thống các “lý luận gốc”, hiểu rõ thực chất vấn đề và minh chứng một cách thuyết phục, hiệu quả các nội dung trong quá trình giảng dạy.

Trong những năm qua, việc nghiên cứu các tác phẩm kinh điển đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng của cán bộ, giảng viên Nhà trường. Cùng với việc tiếp tục tự nghiên cứu, 100% giảng viên Nhà trường đã tham gia lớp Bồi dưỡng kiến thức kinh điển do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức, qua đó tiếp tục được củng cố, trang bị một cách toàn diện, hệ thống kiến thức lý luận chuyên sâu.

Ngày nay, thế giới đã và đang có nhiều đổi thay nhưng thời đại không hề thay đổi, Chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn là kim chỉ nam cho hoạt động thực tiễn của giai cấp công nhân, nhân dân lao động cũng như nhân loại tiến bộ trong cuộc đấu tranh nhằm xây dựng chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới. Toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và đặc biệt là cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 làm cho sự gia tăng tính chất phức tạp, quyết liệt của cuộc đấu tranh trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng. Đồng thời, điều kiện ấy đã đưa nhân loại một lần nữa quay về với các di sản kinh điển Mác-Lênin để tìm kiếm giải pháp đối phó với các nguy cơ khủng hoảng, các vấn đề toàn cầu… Do vậy, việc nâng cao chất lượng nghiên cứu các tác phẩm kinh điển trong giảng dạy Lý luận chính trị ở Trường Chính trị tỉnh Yên Bái càng đặt ra một cách cấp thiết. Để thực hiện tốt vấn đề đó cần đảm bảo những yêu cầu sau khi nghiên cứu tác phẩm kinh điển:

Thứ nhất, Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm

Nêu được các điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội, cuộc đấu tranh giai cấp, sự phát triển của khoa học, kỹ thuật v.v... Thông thường những điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội, cuộc đấu tranh giai cấp, sự phát triển của khoa học, kỹ thuật v.v... luôn ảnh hưởng tới nội dung tác phẩm, dù là trực tiếp hay gián tiếp.

Thứ hai, kết cấu khái lược của tác phẩm - theo chương hoặc theo phần

Trước khi đi vào nghiên cứu nội dung chi tiết của tác phẩm cần nắm được khái lược nội dung khái quát của tác phẩm. Trước tiên là nội dung cơ bản của từng chương, từng phần hay từng thiên của tác phẩm. Như một tác phẩm gồm 5 chương, thì phải nắm được trong từng chương nội dung chính đề cập đến nội dung gì. Ngoài các chương, thiên, phần, trong các tác phẩm kinh điển thường hay có lời nói đàu; Lời tựa cho các lần xuất bản khác nhau; Lời Nhà xuất bản v.v... Chúng ta cần đọc kỹ các Lời tựa của chính các nhà kinh điển. Bởi lẽ, trong các lời tựa, các nhà kinh điển thường nói vắn tắt nội dung của tác phẩm; nêu rõ điều gì khiến các ông viết tác phẩm; tác phẩm được in lần này có gì khác so với những lần xuất bản trước, v.v... Tất cả những điều này sẽ giúp chúng ta lĩnh hội nội dung tác phẩm chính xác hơn. Đồng thời khi nghiên cứu tác phẩm kinh điển không được bỏ sót các chú thích mà các kinh điển chú giải, trích dẫn v.v...

Thứ ba, những nội dung chủ yếu cần tập trung nghiên cứu.

Khi tìm hiểu, phân tích, lựa chọn nội dung phải lấy những luận cứ, luận chứng mà tác giả đã trình bày trong tác phẩm của mình chứng minh cho nội dung mà mình đề cập.

Trong quá trình nghiên cứu ghi lại những luận điểm cơ bản, quan trọng nhất của tác phẩm. Đánh dấu những đoạn cụ thể trong tác phẩm để phục vụ cho trích dẫn. Các trích dẫn phải tuyệt đối chính xác, không được tùy tiện, chủ quan.

Khi nghiên cứu các tác phẩm kinh điển phải đặt trong hoàn cảnh lịch sử - cụ thể và phát triển. Điều đó có nghĩa là phải hiểu rõ hoàn cảnh lịch sử của tác phẩm, phải xem xét các quan điểm của các nhà kinh điển trong tác phẩm gắn với thời gian, không gian cụ thể, đối chiếu, so sánh cùng với sự kế thừa và phát triển các quan điểm trước đó theo dòng chảy của lịch sử. Đứng vững trên lập trường lịch sử - cụ thể và phát triển sẽ là chìa khóa để tiếp cận đúng giá trị tư tưởng của các nhà kinh điển và có sự vận dụng một cách đúng đắn, phù hợp. Chẳng hạn, vấn đề quan hệ sản xuất ở “Hệ tư tưởng Đức” chỉ mới được C.Mác dùng như là quan hệ giao tiếp; ở “Sự khốn cùng của triết học” được C.Mác dùng như là quan hệ xã hội.

Những nội dung triết học thường quy vào các chủ đề: thế giới quan; nhận thức luận; phương pháp biện chứng - siêu hình; nhà nước, cách mạng xã hội, chuyên chính vô sản; vai trò của quần chúng nhân dân; tồn tại xã hội, ý thức xã hội v.v... Trong tác phẩm “Chống Đuyrinh” có ba phần, kinh tế chính trị, triết học và chủ nghĩa xã hội khoa học bên cạnh việc tập trung vào nội dung triết học nhưng cũng không được coi nhẹ nội dung kinh tế chính trị học và chủ nghĩa xã hội khoa học. Trong “Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán” tập trung vào những nội dung chính: thế giới quan (định nghĩa vật chất); lý luận nhận thức (lý luận phản ánh, tiêu chuẩn chân lý, vấn đề chân lý, v.v...) và phê phán các quan điểm duy tâm (nguồn gốc của chủ  nghĩa duy tâm vật lý).v.v...

Trên cơ sở quán triệt các yêu cầu trên, cần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của đội ngũ giảng dạy lý luận chính trị về vị trí, tầm quan trọng của việc nghiên cứu tác phẩm kinh điển trong giảng dạy lý luận chính trị. Từ đó, có thái độ học tập, nghiên cứu một cách nghiêm túc, tích cực. Đặc biệt, họ cần phải biết vận dụng vào thực tiễn công tác để hoạt động một cách có hiệu quả như Hồ Chủ tịch đã dạy “học tập lập trường, quan điểm và phương pháp của chủ nghĩa Mác - Lênin để áp dụng lập trường, quan điểm và phương pháp ấy mà giải quyết cho tốt những vấn đề thực tế trong công tác cách mạng của chúng ta”[1].

Thạc sỹ Hà Thị Lan Phương

                                                                        Trưởng khoa Lý luận cơ sở